Onvervalst Amsterdams bereikt mijn oren op het balkon van mijn oppashuis in Amsterdam. Duidelijk: ik ben weer terug in Nederland.
Ik screende zojuist het huis waar ik op pas en het weerspiegelt de prioriteiten van de bewoonster. Op één staat de kat. Die heeft meer variatie in zijn eten dan zij zelf: kattenmelk, nat voer, diverse snoepjes, yoghurt, stukjes vers runderhart, stromend water en brokjes.
Op twee staan de planten. Hangplanten, staande planten op vensterbanken en op het balkon bloeien geraniums in diverse kleuren in tien bakken. Dat vind ik de fijnste ruimte van het huis, omdat het zo groen is en baadt in het zonlicht.
Op drie staat de was, die keurig aan rekken hing te drogen met voornamelijk zwarte broeken, T-shirts, sokken en ondergoed en nu is opgevouwen door mij en op haar bed ligt.
In de keuken is nagenoeg geen voorraad en qua kruiden staat er zout en peper naast een kruidenmolen met diverse kruiden waarvan het knoflookpoeder aan elkaar is gekleefd.
Verder is het huis in bijna dertig jaar niet veranderd. Ooit heb ik jaren op haar zoon Bas gepast toen ik in Amsterdam studeerde en de foto’s van de jonge Bas hangen nog steeds op dezelfde plekken. Wel fijn voor mij, omdat ik vaak de tijd wil vasthouden van vroeger. Even terug naar toen. Toen mijn leven nog overzichtelijk, niet zo ingewikkeld en met weinig verantwoordelijkheden was. En ook wel omdat ik graag ontken dat ik dertig jaar ouder ben geworden en niet meer de naïeve twintiger van toen.
Maar goed. Ik wil het nu over Ierland hebben. Het land waar ik bijna vier weken lang met twee groepen doorheen ben gereisd als reisleidster. Twee keer dezelfde reis van twaalf dagen met een paar dagen voor mezelf ertussen in Dublin.
Ik had geen verwachtingen, behalve dat het er groen zou zijn, met veel kans op regen en heel veel kastelen.
Geschiedenis
Gelijk de tweede dag bezochten we Newgrange, waar 5000 jaar oude graven te bezichtigen zijn, die niet alleen gemaakt zijn om doden te eren, maar ook een ceremoniële functie hadden. Het lage licht schijnt op de midwinter dag precies door een opening naar het binnenste van de grafheuvel. “Hoe dan? Hoe wisten ze dit toen al?” Deze vragen kwamen bij me op en niet voor de eerste keer in mijn leven, zou ik even terug willen gaan in de geschiedenis om een inkijkje te krijgen in die tijd. Ik stelde me deze plek voor als een verzamelplek van duizenden mensen die uit alle windstreken hierheen kwamen om te vieren dat het weer langer licht zou worden. Hoe ze in stilte zouden zitten rondom diverse vuren, om daarna verhalen te delen over elkaars leven. Dan weer te gaan dansen of ‘huwelijken’ te arrangeren tussen huwbare mensen van de verschillende stammen.
Na de stammen van Newgrange kwamen de Vikingen in zicht, die zich hier vestigden om te boeren, te vissen en handel te drijven. Ze lieten eenvoudige rechthoekige kastelen achter die in de loop van de tijd werden afgebroken of veranderd.
Ik heb geen Romeinse overblijfselen gezien, maar dat betekent niet dat die er niet geweest zijn. Wel de Engelsen. Zelfs nog tot in de vorige eeuw hebben de Ieren gezucht onder hun bewind. Het onderdrukken middels belastingen, het gebrek aan vrijheid van geloof en de grote ongelijkheid in rijkdom en armoede is op bepaalde plekken nog zicht- en voelbaar. Hendrik VIII zette het Katholieke geloof aan de kant, omdat hij het niet eens was met de regels van Rome en stichtte zijn eigen kerk. Deze kerk was protestants van aard en alle burgers, dus ook de Ieren, moesten daarin meegaan. Dat heeft heel veel opstand en doden tot gevolg gehad.
Van 1845 tot 1850 heerste er hongersnood als gevolg van herhaaldelijk mislukken van de aardappeloogst. Er stierven ruim één miljoen Ieren en een aantal miljoenen emigreerden naar Amerika, Australië, Nieuw-Zeeland en Engeland. Dit heeft een groot stempel gedrukt op de samenleving en is nog steeds te zien aan de hoeveelheid verlaten huizen in het landschap. Een cru feit is dat die honger niet nodig was geweest als het eten op een andere manier was verdeeld. Het lijkt alsof de wereldgeschiedenis zich herhaalt….
In 1921 werd Ierland onafhankelijk en bleef er een deel van Noord Ierland Brits. Omdat in dat deel nog steeds veel katholieken wonen die het niet eens zijn met het Britse beleid, geeft dat tot op de dag van vandaag nog steeds spanningen. Er is in 1969 een muur gebouwd tussen het Katholieke (Iers gezinde) deel en het Protestantse (Brits gezinde) deel. Dagelijks worden nog steeds de ijzeren hekken in deze muur gesloten in de avond en geopend in de ochtend. We hebben met de groep ruim twee uur rond gelopen en zagen aan beide kanten hetzelfde. Winkeltjes met de Ierse of de Britse vlag, gedecoreerd in de kleuren van hun land, uitgerust met prullaria die te koop waren. Monumenten met bloemen van plastic om de gevallen helden te herdenken. Ik bedacht me dat het woord ‘held’ afhangt van diegene die de geschiedenis schrijft. In de ogen van de overwinnaar kan de held zomaar een terrorist worden of omgekeerd.
In het centrum van Belfast zie je deze polarisatie niet en streven de scholen ernaar om de kinderen gemengd naar school te laten gaan. Maar het kan nog wel een aantal generaties duren voordat ‘we’ onszelf herkennen in de mens van een ander ras, sekse of geloof.
Coronacrisis
Ik was benieuwd of Ierland een kritische gemeenschap had tijdens de crisis. Ik vroeg heel voorzichtig bij mijn Ierse chauffeur of er demonstraties waren geweest. Dat waren gelukkig maar een paar ‘idiots’ antwoordde hij. Antivaxxers, die niet in het heil geloofden van de vaccinaties en wel in complottheorieën. Ik zocht de demonstratie op internet op en zag foto’s met spandoeken en leuzen die ook in Nederland gebruikt werden. Ook de framing was hetzelfde op het internet. De demonstranten werden weggezet als enkelingen die onacceptabele risico’s namen voor de algemene gezondheid en een belediging waren voor diegenen die zo hard hadden gevochten om covid te bestrijden of eraan waren overleden.
Er was één deelneemster, homeopathisch therapeute geweest, met wie ik hierover kon praten. Ik vertelde over mijn initiatief van Healing Inns in Europa dat in de coronacrisis was ontstaan. Door haar opmerking “zo erg was die griep helemaal niet”, wist ik dat zij ook kritisch tegenover de maatregelen stond en konden we hier samen verder over praten. Helaas ben ik geen Ier tegengekomen die hier open in was en met wie ik een gesprek aan kon gaan.
Steden
Ook in Ierland zijn de grote steden als Dublin, Belfast en Derry een smeltkroes aan culturen. Veel Indiërs, Spanjaarden, mensen uit het Oostblok werken hier, vormen een deel van de bevolking en mengen zich in het straatbeeld met de heel erg witte (van huid) en soms roodharige Ieren.
Qua gebouwen is het een mengelmoes aan achttiende-eeuwse gebouwen met daarnaast de rechthoekige blokken uit onze huidige tijd. Die kunnen naast elkaar staan alsof er nooit een welstandscommissie heeft bestaan.
Overal gave oude kroegen met grote pinten Guinness bier en livemuziek. Ook heel veel jonge mensen op straat in de avond. De meiden met korte jurkjes en blote schouders, volledig in de make up met wimpers tot aan hun haargrens. De jongens eenvoudig in spijkerbroek en shirt, vol bravoure na een paar pinten Guinness.
Het fijnst vond ik het om rond te struinen zonder kaart in mijn hand en gewoon mijn voeten te volgen. Als reisleidster heb ik de groepen vaak meegenomen op een stadswandeling door parken, langs kerken, universiteiten, forten en oude stadsmuren.
Natuur
Het is er mooi. Mooi en groen. Dat groen betekent dat het er veel regent en gelukkig zijn het in de (voor) zomer vaak buien, waarna de zon weer gaat schijnen. Ierland bestaat uit veel rotsige heuvels, waarvan de stenen zijn opgestapeld in muurtjes die
de weilanden van elkaar scheiden. In het Zuiden zijn ook flink wat bergen, waarvan de hoogste zo’n 1000 meter bestrijkt. Er is ook flink wat water in de vorm van kronkelige rivieren, beekjes en meren. Vooral bij Killarney en het schiereiland Kerry hebben we beeldschone uitzichten gezien. Elke streek heeft wel zijn eigen charme. Ikzelf houd meer van de ruige natuur die al duizenden jaren hetzelfde is. Die is terug te vinden aan de kust die Ierland omringt, met zijn hoge kliffen en natuurlijke baaien. Ook in ‘the Burren’ met rotsvlakten en prehistorische overblijfselen kon ik mijn hart ophalen.
Qua vee zijn er op Ierland ontelbare schapen te vinden die op de onherbergzame vlakten, heuvels en bergen grazen en voor vlees en wol gehouden worden. Ik ben zelf niet een grote vleeseter, maar de lamsstoofpot kun je overal eten. Prachtige gebreide truien, vesten, poncho’s en jassen zijn er te koop in diverse kleuren. Ik stak er graag mijn neus in om de specifieke geur van wol op te snuiven.
Wat me verder opviel was dat de sporen van turfwinning te zien waren in het landschap. Turf bestaat uit dicht op elkaar gedrukte plantenresten die eeuwenoud zijn en gebruikt werden om huizen te verwarmen en om erop te koken. Turf wordt nog steeds ‘gestoken’. Dat houdt in dat er een stuk turf met een smalle schep wordt losgemaakt van de rand van het afgegraven gebied. We zijn naar een aantal openluchtmusea geweest, waar de huizen van tweehonderd jaar terug waren gereconstrueerd. Vaak één kamer grote huizen, waarin gewoond werd door mensen en dieren. Gemaakt van op elkaar gestapelde stenen, waarop een dak lag van leisteen die aan de binnenkant geïsoleerd was met blokken turf. Een brandend open haardvuur maakte dat het huis warm en welkom aandeed.
Cultuur
“Ik hoor countrymuziek uit Amerika”, dacht ik. Ik herkende de muziek die gemaakt werd in de film ‘Titanic’ in de derde klasse van het schip. Niets Amerikaans, dat is dus Ierse muziek. De vrolijke levenslustige viool, fluit- en gitaarmuziek, met af en toe een wat melancholische ballade ertussen. Ook wist ik niet dat de traditionele dans van Ierland, de tapdans was. Met voeten en benen die zo snel gaan dat je ze niet meer kunt volgen. De armen straks langs het lichaam en de benen hoog de lucht in. Een feest om naar te kijken en naar te luisteren.
In Ierland zijn de vaak spiraalvormige, ingewikkelde, nooit eindigende Keltische symbolen terug te vinden. Op de grafstenen, gevels van huizen, in sierraden, boeken, meubels, kleding en zelfs in het landschap.
Mensen
De mensen zijn er heel gastvrij en vriendelijk. Of het nou mensen op straat zijn (zelfs de zwervers) of de mevrouw achter de kassa. Het heeft wat van de sfeer van vroeger, uit de tijd dat iedereen elkaar kende en even een praatje met elkaar maakte. Gemoedelijk. Onthaast. Geïnteresseerd. Dat herken ik ook van Engeland. Alsof de tijd daar een beetje stilstaat. Alsof de mensen terugverlangen naar vroeger. Naar een tijd die ze begrepen. Waarin ze meer tijd namen voor elkaar, omdat er geen afleiding was van diverse media. Meer samenwerkten. Waarin het lijkt of ze hun geschiedenis meer respecteerden en waardeerden. Tegelijkertijd realiseer ik me dat er heel veel armoede, honger, onrecht en ongelijkheid was. Maar mogelijk konden ze tevreden zijn met weinig. En dat ze tussen die ellende door, de lichtstraal tussen de wolken door konden zien en zich voornamen “Morgen is er weer een nieuwe dag met nieuwe kansen.”.